Monday 18 October 2010

Kazu JLG ho ZAC Hakdasak iha Tribunal, Ministeiriu Publiku Sei Investiga Nafatin KKN

Tempo Semanal Stori, 18.10.2010
Iha loron Segunda (18/10/2010) tuku 10.00 dader OTL Prokuadora Jeral da Republika DRA. Ana Pessoa Pinto ninia kareta ne'ebe akompania husi seguranca ninian tama daudaun ba area palasiu Presidenti da Republika iha aitarak laran. Iha tuku 11.18 OTL Ulun bo'ot Prokuradores sira nian ne'e tu'un husi eskada Prezidenti ninian no jornalista sira tenta embuskada DRA. Ana Pessoa ho perguntas kona ba kazu alegasaun  hariuku aan hamutuk no abuzu de poderes kontra Vice PM, DR. Jose Luis Guterres, Ministru Negosiu Estranjeiru DR. Zacarias Albano da Costa no fungsionariu estadu nian nain tolu seluk maibe Prokudaora Jeral da republika dehan, "ha’u sei la ko’alia kona ba kazu konkretu ida ita bo’ot sira mos hatene tan sa ida maka ha’u sei la ko’alia nafatin kona ba kazu la importa husi ne’ebe-ne’ebe de’it. No husi se-se de’it. Tan ba hanesan ha’u foo hatene tiha ona, lei la permite atu ita ko’alia kona ba kazu konkretu ruma. Lei la permite katak julgamentu tenke halo iha praca publiku. Julgamentu ita halo iha sala de audencias, ho juiz sira ho defensores sira ho ministeiru publiku sira. Tan ba ida ne’e duni maka la ko’alia i ha’u labele ko’alia kona ba kazu konkretu."
Prokuradora Jeral da Republika ne'ebe tuir ema balun dehan halo perseguisaun politika kontra DR. Jose Luis Guterres ne'e rejeita atu komentar kona ba kazu ne'ebe ninia lian ate rona to'o ona iha komunidade internasional nia tilun.Hataan ba perguntas jornalista ninian kona ba karik sei iha kazu Korupsaun, Koluzaun ho nepotizmu balun maka sei investiga hela husi parte Ministeiru Publiku, DRA. Ana Pessoa Pinto ho certeza no matan atu hanesan piska-piska hateten, “iha balun..iha balun...iha balun. I sei tama (ema hatama tan keixa KKN ba PGR). Ha’u labele dehan lor-loron tama mas ami simu tan keixa balun. I Kazu balun ne’e sei la’o ba oin. Balun ha’u hanoin ita sei termina antes tinan ida ne’e remata. Balun sei tranfere ba tinan oin mai tan ba mos prazu seidauk hotu. Ita hatene katak investigasaun ninia prazu legal ba kazu komplexu ne’e tinan ida, ba kazu ne’ebe simples fulan neen. Portantu ne’e dehan katak kazu ne’ebe foin tama so konserteza tinan oin mai mak sei remata. Maibe to’o tinan ida ne’e remata tan ba ita simu tiha ona kazu balun pendent, ami hein katak prosesu Korrupsaun balun sei remata hanesan mos prosesu krime sira seluk. Keta haluha katak iha mos krimes ne’ebe it abele dehan grave ita mos tenke ser tau matan hanesan por izemplu omesidiu, hanesan violasaun. Ne’e mos Ministeiru publike tenke ser foo prioridade hanesan mos kazus ne’ebe involve ita nistituisaun ne’ebe importante hanesan PNTL ho F-FDTL tan ba ita tenke ser garante katak sira nia naran di’ak para garante mos ita nia estadu ninia imazen nafatin moos. Tan ba ne’e maka ha’u dehan keta hanoin katak Ministeiru publiku Preokupa de’it ho Kazu Korrupsaun. Koncerteza katak kazu Korrupsaun ne’e hanesan prioridade maibe iha mos kazus hanesan omesidiu ne’ebe ema sei dadur hela iha bekora ne’eba ka iha Baukau ne’eba. Kazus ida ne’e mos nafatin sei halo investigasaun."
Iha inisiu 2009 wainhira DRA Ana sa'e ba Prokuradora Jeral ema barak maka duvidas hoi ninia barani atu hodi aprezenta kazu alegasaun KKN ruma ba tribunal maibe ema balun fali dehan DRA. Ana Pessoa pinto iha karrakter ida ne'e dehan A nafatin A sei la muda no nia la fihir se maka ninia inimigu ho amigu maibe nia nu'udar ema ida ne'ebe dehan sala ne'e sala no loos ne'e loos hanesan Ruis castro emprezariu nasional ida ninia impresaun. 
Iha parte seluk tuir fontes Tempo Semanal iha Tribunal distrital dili membru ida husi Juiz koletivu ba julgamentu Kazu alegasaun kontra vice PM ho MNE ne'e dada aan tan ba razaun sei iha relasaun familiares ho arguido nain lima ne'e ida. Tuir Artigu 91 kodi civil hateten katak juiz ida bele husu eskuza ba Tribunal de Rekursu hodi garantia prosesu ne'e iha imparsialidade no rezultadu ne'ebe justu. Juiz DRA. "Jacinta Coreia ne'ebe mai husi Distritu Vikeke ne'e, ema balun alega iha relasaun besik liu ba Fretilin maibe dehan iha relasaun familia ho arguido ida," oficial justica ida iha tribunal distrital Dili.  Ofisial justica ne'e haktuir katak, "DRA. Jacinta haruka tiha ona ninia surat Rekuza ba Tribunal de Rekursu iha Sexta Feira kotuk." 
Ironia mak Prezidenti Tribunal de Rekursu la iha fatin nune'e duni kazu ne'e sei budu hodi hein desizaun husi Tribunal de rekursu.  "Ha'u haree Lei na'in sira maka empata justica atu la'o," Dehan Almerindo da Silva mahasiswa ida iha Dili wainhira Jornal ne'e husu ninia komentariu.
Maiske nune'e parte balun husi autoridade justica ninian hateten katak dala ruma DRA. Jacinta la iha ligasaun direita ba Vice PM ne'ebe mai husi mos distritu Vikeke ne'e. Tan ba tuir artigu 39 ho 40 kodiku prosesu Penal Timor Leste dekreta kata juiz ida ne'ebe hakarak exkuza tenke iha ligasaun familia direitamente ho arguidu ida la'os ligasaun amizade hanesan belun bain-bain.   

No comments: